ავტორი: ნუგზარ პაპუაშვილი

რელიგიის სახელით ძალადობა,  მეტ-ნაკლები მასშტაბით, სიმძაფრითა და ფორმათა მრავალფეროვნებით, ცნობილია ყველგან და ყველა ეპოქაში, ყველა რელიგიასა და ყველა დენომინაციაში (მიმართულებაში), მათ შორის მართლმადიდებელ ეკლესიაში. ეს არც არის გასაკვირი, თუ გავითვალისწინებთ, რომ ადამიანი, მორწმუნეცა და ურწმუნოც, ნაკლოვანი არსებაა და მისთვის არ არის უცხო ისეთი მანკიერებანი, როგორიცაა მოძალადეობის ჟინი და ძალადობა. ასე რომ, ასეთი და სხვაგვარი მანკიერებანი არც რელიგიური თემისა და რელიგიური ადამიანისათვის, თანაც ნებისმიერი აღმსარებლობის ადამიანისათვის, არ არის უცხო.

ამის მიუხედავად, ბევრი ფიქრობს და ხშირად გაიგონებთ, რომ რელიგიური ადამიანები, ანუ ისინი, რომლებსაც ზებუნებრივი სამყაროს არსებობისა სჯერათ და შესაბამის წესებს გულმოდგინედ ასრულებენ, ზნეობრივად იმ ადამიანებზე უკეთესები და უფრო ჰუმანურები არიან, რომლებიც რელიგიისაგან შორს დგანან. ასეთია სტერეოტიპი, რომლის უსაფუძვლობას თავად რელიგიის ისტორია და საღვთო წერილი (ბიბლია) ადასტურებს. საკმარისია, ღრმად ჩავიხედოთ საგანში, რომ დავრწმუნდეთ: ღვთის არსებობის რწმენა და ღვთის ქება, ღვთის წინაშე შიშითა და თრთოლით დგომა კაცთა მოდგმის გაუმჯობესების საკმარისი პირობა არ არის. განა ტერორისტებსა და მოძალადეებს ღმერთი ნაკლებად სწამთ?! მოციქული ხომ პირდაპირ ამბობს: ,,ეშმაკებსაც სწამთ და ძრწიან კიდეც... მაგრამ რწმენა საქმეთა გარეშე მკვდარია“ (იაკობი 2:19-20).

და მართლაც: რა ფასი აქვს სარწმუნოებასა და რელიგიას სათნოებისა და სიყვარულის გარეშე?! რელიგიური ადამიანი (განსაკუთრებით მმარხველი), რომელსაც სხვათა მიმართ თანაგრძნობა და თანალმობა არ გააჩნია, როგორც წესი, მზვაობარია და, მაშასადამე, პოტენციური დამნაშავე. იგივე ითქმის მორწმუნეთა დიდ თუ მცირე ჯგუფებზე, რომელთა შორის სიყვარულისა და სათნოების დეფიციტია. ისინი ხდებიან ამპარტავნები და დისკრიმინაციული გარემოს შექმნას უწყობენ ხელს.

მაშასადამე, ხაზგასმით და მკაფიოდ უნდა ითქვას შემდეგი: არა ნებისმიერი რელიგია და ღვთის არა ნებისმიერი რწმენა გახდის ადამიანს უკეთესს, არამედ მხოლოდ და მხოლოდ სიყვარულით შთაგონებული რელიგია და სიყვარულისმიერი სარწმუნოება. ამასთანავე (და ეს არსებითია), ცნებები „სიყვარულით შთაგონებული რელიგია“ და „სიყვარულისმიერი სარწმუნოება“ გულისხმობს არა რომელიმე რელიგიურ სისტემას (ქრისტიანობას, ისლამს, ბუდიზმსა და ასე შემდეგ), არა რელიგიური შემეცნების გარეგან ფორმებს, არამედ სულიერ განწყობილებას, ამა თუ იმ რელიგიის შინაგან მხარესთან არის დაკავშირებული. აქ, ამ შემთხვევაში, საქმე გვაქვს არა რჯულთან ანუ, რაც იგივეა, რელიგიურ წესებთან, ანუ, ზოგადად, მოწესეობასთან, არამედ იმასთან, რასაც გულისხმობს პავლე მოციქული, როდესაც ამბობს: „ქრისტე არის რჯულის დასასრული“ (რომ. 10:4). ლაპარაკია ძველი აღთქმისა და მისმიერი რჯულის (წესების, რიტუალების) დასრულებაზე. ეს ნიშნავს, რომ ქრისტეს მიერ დასაძირკვლებული სარწმუნოების, ახალი აღთქმისა და ახალი ცნობიერების საფუძველი არის არა წესები, ანუ იგივე რჯული, არამედ სიყვარული, თანალმობა და მიტევება. და თუ როგორ უნდა აღიძრას და აღიზარდოს ადამიანების გულსა და გონებაში ამ შინაარსის სიყვარული და ჰუმანური ღირებულებები, იყო და არის ყოველი მშვიდობისმყოფელი რელიგიური საზოგადოების, კულტუროსანი ერისა და ცივილიზაციის იდეალიც და უმთავრესი პრობლემაც.

ერთ-ერთი სერიოზული პრობლემა მდგომარეობს შემდეგში: რელიგიური წიგნები, რომელთა საფუძველზე არის აღმოცენებული ესა თუ ის რელიგიური სისტემა, არა ერთსა და ორ ისეთ პასაჟსა თუ გამონათქვამს შეიცავს, რაშიც ადამიანმა, თუკი მოცემულ ადგილს ფართოდ არ შეხედავს, შეიძლება დაინახოს მოწოდება ძალადობისა და თვით ტერორიზმისკენაც კი. შორს რომ არ წავიდეთ და რომ არაფერი ვთქვათ ძველ აღთქმასა და ყურანზე, თვით ახალი აღთქმა და საკუთრივ იესო ქრისტეს პირადი მისიონერული პრაქტიკა რამდენიმე ისეთ სიტყვას შეიცავს, რომლებიც თავისუფლად წაახალისებს ტერორიზმს, თუკი მას, ვიმეორებთ, სიტყვასიტყვით და პირდაპირ გავიგებთ. ასეთია, მაგალითად, იესო ქრისტეს სიტყვები, რითაც ის მოციქულებს საიდუმლო სერობის დროს მიმართავს და სარწმუნოების გავრცელებაში გულმოდგინებისაკენ მოუწოდებს: „ვისაც არა აქვს, თავისი ტანსაცმელი გაყიდოს და მახვილი იყიდოს“ (ლუკა 22: 36). ადვილი წარმოსადგენია, რა აზრები და ქმედებები შეიძლება გამოიკვებოს ამ სიტყვებით და სანამდე შეიძლება მივიდეს საქმე, თუკი მათ კონტექსტისაგან მოწყვეტით, პირდაპირ და არა ალეგორიულად გავიგებთ. ეჭვი არაა, რომ ასე (და მხოლოდ ასე) აღიქვამდნენ ამ და სხვა მსგავს გამონათქვამებს ძველი დროის მოძალადეები და ასე აღიქვამენ მათ მათი საქმისმიერი შთამომავლები 21-ე საუკუნის მსოფლიოში, კერძოდ კი დღევანდელ საქართველოში. 

დღევანდელ საქართველოში რელიგიის სახელით ჩადენილ ძალადობას კვებავს მართლმადიდებლური ნაციონალიზმი, რომელიც ხშირ შემთხვევაში აქ, ამ ქვეყანაში, გადაჯაჭვულია მართლმადიდებლურ ფუნდამენტალიზმთან, ანდა მართლმადიდებლური ფუნდამენტალიზმის თამაშთან რაღაც უცნაური მიზეზითა თუ მიზნით. ყოველ შემთხვევაში, ფაქტია, რომ პოსტსაბჭოურ საქართველოში ძველის ნგრევა და ახლის შენება რელიგიური ნაციონალიზმისა და ფუნდამენტალიზმის ფონზე წარიმართა. გაჩნდა ლოზუნგები: ,,ქართველი ერი და საქართველოს მართლმადიდებელი ეკლესია ერთი და იგივეა!“, ,,გაუმარჯოს ერთიან, მართლმადიდებელ საქართველოს!“, ,,მართლმადიდებელი ეკლესია ერის გამაერთიანებელი ძალაა!“ ,,იგი საქართველოს სახელმწიფოებრიობის საფუძველია!“ და ბევრი სხვა ისეთი ლოზუნგი, რომელთა შინაარსი არა მხოლოდ დემოკრატიასა და ლიბერალიზმს გამორიცხავს და წინააღმდეგობაშია მათთან, არამედ ისტორიულ სინამდვილესა და სიმართლეს არ შეესაბამება და სიყალბეა (როგორ შეიძლება, მაგალითად, ეკლესიამ შეასრულოს იმ ერის გამაერთიანებლის მისია, რომელიც ეთნიკურად და რელიგიურად ჰეტეროგენულია?!). მთავარი და არსებითი აქ (მოცემულ საკითხთან მიმართებაში) არის ის შედეგი, რომელიც ერთი რომელიმე სარწმუნოების სახელმწიფო იდეოლოგიად ცხადდება და კანონის ძალით პრივილეგირებას უსათუოდ მოჰყვება. ეს შედეგია სხვა სარწმუნოებათა და მათ მიმდევართა მეორეხარისხოვან მდგომარეობაში ჩაყენება და მათთვის, ნებსით თუ უნებლიეთ, დისკრიმინაციული გარემოს შექმნა, ასეთი გარემო კი თავისთავად და ბუნებრივად უნთებს მწვანე შუქს ნაირ-ნაირი ფორმის რელიგიურ ძალადობას. 

პოსტსაბჭოურ საქართველოში რელიგიური შეფერილობის ნაციონალიზმი იმდენად გაძლიერდა, ისეთი მასშტაბი შეიძინა და ისეთი პროპაგანდით ვრცელდება, საზოგადოებრიობას ისეთი ბაირაღითა და რეკლამით მიეწოდება, რომ იქმნება შთაბეჭდილება: ეს ჭეშმარიტი მართლმადიდებლობაა!       

რა შედეგები მოიტანა, ანდა რა შედეგებს შეიძლება ველოდოთ მომავალში ამგვარი შთაბეჭდილებებით ცხოვრებისაგან? ცხადია, კანონსაწინააღმდეგო ქმედებების გამრავლებას! უფრო კონკრეტულად რომ ვთქვათ, მართლმადიდებლური ნაციონალიზმით გაამაყებული ადამიანები ახალ-ახალ აგრესიას და რელიგიურად შეფერადებულ ძალადობას მიმართავენ, თუკი აღნიშნული პროპაგანდის ანტისაზოგადოებრივი, ანტისახელმწიფოებრივი და ანტიქრისტიანული ხასიათი საგნობრივად და მასისათვის გასაგებ ენაზე მხილებული არ იქნება. კონტრპროპაგანდა არის ერთადერთი საშუალება იმისათვის, რომ ფართო მასების დაკვალიანება მოხერხდეს.

პირველ რიგში უნდა გაირკვეს, თუ რას გვასწავლის საღვთო წერილი და საღვთო ტრადიცია აგრესიული რელიგიური ნაციონალიზმისა და ფუნდამენტალიზმის შესახებ: არის თუ არა შესაბამისობაში რელიგიური პატრიოტიზმით მოტივირებული ძალადობა საღვთო წერილისა და საღვთო გადმოცემის სულისკვეთებასთან? ასევე (და ამ კითხვასთან უშუალო კავშირში) პასუხი უნდა გაეცეს კითხვას: ისეთი ცნებები და ღირებულებები, როგორიცაა დემოკრატია და თავისუფლება, ბუნებითადაა დაპირისპირებული ქრისტიანულ მსოფლმხედველობასა და საეკლესიო ტრადიციასთან, თუ ამ დაპირისპირებას მოცემულ ქრისტიანულ ეკლესიაში (როგორც სოციუმის, თემის) არსებული ინტელექტუალური პრობლემები განაპირობებს? იგულისხმება პიროვნული და კოლექტიური ცნობიერება, კულტურის დონე და დიალოგის უნარი, რომელიც დამოკიდებულია არა ამა თუ იმ რელიგიურ მსოფლმხედველობასა და ძველ ტრადიციაზე, არამედ სუბიექტების სინდისზე, მოქალაქეობრიობის ხარისხსა და, რაც მთავარია, მორწმუნეობის კულტურაზე.     

დემოკრატიის ერთ-ერთი მთავარი პრინციპია ეკლესიისა და სახელმწიფოს როგორც ორგანიზაციული, ისე იდეოლოგიური გაყოფა. ეს რომ განხორციელდეს, პირველ რიგში იმ თეორიის მნიშვნელობა უნდა გავაცნობიეროთ, რომელიც ორი სიტყვით ასე გამოითქმის: ,,რელიგიური და სახელმწიფოებრივი თვალსაზრისების აღრევა არის ბოროტება და საბედისწერო უგუნურება“. ეს გახლავთ მართლმადიდებლურ ღვთისმეტყველებაში შემუშავებული პრინციპი, რომელსაც იზიარებდა და დიდ მნიშვნელობას ანიჭებდა კათალიკოს-პატრიარქი ამბროსი ხელაია, _ წმ. ამბროსი აღმსარებელი († 1927). ამ პრინციპის საღვთისმეტყველო საფუძველი მარტივია: ეკლესია და სახელმწიფო სხვადასხვა წარმომავლობის მოცემულობებია, რის გამოც მათ სხვადასხვა მიზანი და ამოცანა აქვთ. ლაპარაკია იმაზე, რომ სარწმუნოებრივი და საერო ინტერესები, ანუ წარუვალი და წარმავალი იდეალები, ერთმანეთს ბუნებრივად უპირისპირდება, რის გამოც მათი გაერთიანება შეუძლებელია. ამიტომ ისინი ერთმანეთში კი არ უნდა ავურიოთ, არამედ თავ-თავიანთი ადგილი მივუჩინოთ და ჰარმონიაზე ვიზრუნოთ. როდესაც ეს ორი ჰეტეროგენული მოვლენა _ წუთისოფელი და ზეშთასოფელი _ ერთსა და იმავე სახელმწიფოში, სოციუმსა თუ პიროვნებაში მშვიდობიანად თანაარსებობს, ვითარება იდეალურია. ეს კი მხოლოდ იმ ქვეყანასა და იმ საზოგადოებაში შეისხამს ხორცს (რამდენადმე მაინც), სადაც არსებობს სინდისისა (მსოფლმხედველობის) და ეკლესიის (აღმსარებლობის, კონფესიის) თავისუფლება.

არავინ დავობს, რომ თანამედროვე ცივილიზაციის უდიდესი მონაპოვარი _ ნების, არჩევანის, სინდისისა და აღსარების (ე.ი. გამოხატვის) თავისუფლება _ ფესვებითა და წარმომავლობით ქრისტიანული მოვლენაა. ახალი აღთქმისეული სოციოლოგიისა და სოციუმის მთავარი პრინციპი _ სარწმუნოებრივი და სახელმწიფოებრივი სფეროების განცალკევება _ სათავეს თვით იესო ქრისტეს სიტყვებიდან იღებს: ,,მიეცით კეისარს კეისრისა და ღმერთს ღმრთისა“ (მათე 22: 21), რაც ნიშნავს, რომ სახელმწიფო და ეკლესია არსობრივად განსხვავებული ერთეულებია და ვითარება მაშინაა ნორმალური, როდესაც ისინი ერთმანეთისაგან დამოუკიდებლად არსებობენ. ეს თეორია სავსებით ახალ და გაბედულ სიტყვად წარმოჩნდა რომის იმპერიაში, სადაც წარმართული რელიგია, კერძოდ, იმპერატორთა (მეფეთა) ღვთიური წარმომავლობის რწმენა ,,პოლიტიკურ მიზანთა მისაღწევ საშუალებას წარმოადგენდა და პოლიტიკური ცხოვრების ერთი მხარეთაგანი იყო“. მართლმადიდებლური ღვთისმეტყველების პროფესორი სერგი გორგაძე, რომელსაც ციტირებული სიტყვები ეკუთვნის და რომელმაც საგანგებოდ შეისწავლა საკითხი ქრისტიანობისა და სინდისის თავისუფლების ურთიერთმიმართების შესახებ, დაასკვნის: „მაცხოვრის ღვთაებრივი ქადაგებით აღსარებულ იქმნა პრინციპი სარწმუნოებრივ და პოლიტიკურ სფეროთა განყოფისა“. სწორედ ამის გამო ამბობენ, და სამართლიანადაც, ქრისტემ სულიერი და ზნეობრივი რევოლუცია მოახდინაო.

როდესაც ქრისტიანულ ჰუმანიზმსა და სოლიდარობაზე ვლაპარაკობთ, ვგულისხმობთ მორწმუნეობის ისეთ კულტურასა და ცნობიერებას, რომელიც თავის თავში უცხოს მიმართ, სხვაგვარად მადიდებლის და, ზოგადად, სხვანაირის მიმართ გულწრფელ პატივისცემას, კეთილგანწყობილებასა და კეთილ ინტერესს მოიცავს. აქედან გამომდინარე, ბუნებრივია, რომ იქ, სადაც ასეთი კულტურისა და ცნობიერების დეფიციტია, აგრესიასა და ძალადობას მწვანე შუქი ენთება.

ამიტომ (და ამასთან კავშირში) კიდევ და კიდევ დაისმის კითხვა: რას გვასწავლის ეკლესია და კერძოდ, ქართული საეკლესიო ტრადიცია, _ ღვთივგანბრძნობილი მამებისა და მასწავლებლების მიერ მოწონებული და აღსარებული ტრადიცია, _ რელიგიის სახელით ძალადობას?

ეკლესიის ისტორია არა ერთსა და ორ მაგალითს იცნობს, თუ რაოდენ ეწინააღმდეგებოდნენ წმინდა მამები ძალადობას სარწმუნოების სახელით. გვახსენდება მილანის ეპისკოპოსი ამბროსი (წმ. ამბროსი მედიოლანელი), რომელმაც იმპერატორი თეოდოსი არ შეუშვა ეკლესიაში წირვაზე იმის გამო, რომ ამ უკანასკნელმა უხეში ძალა გამოიყენა მწვალებლებად შერაცხილი არიანელების წინააღმდეგ. აი, რას ამბობს ასეთი ძალადობის თაობაზე კონსტანტინოპოლის წმინდა პატრიარქი და უდიდესი ღვთისმეტყველი იოანე ოქროპირი, როდესაც ის ეკლესიის წევრებს მიმართავს: ,,ჩვენ არ გვიპყრია თქვენი რწმენა (ე.ი. ჩვენ არ ვბატონობთ თქვენს პირად რწმენაზე _ნ.პ.) და არც ბრძანებით გეუბნებით ამას. ჩვენ ვართ დადგენილი, რათა გასწაოთ სიტყვით და არა მისთვის, რომ გეუფროსოთ და თვითნებობით მოგექცეთ. ჩვენი საქმეა გირჩიოთ და დაგარიგოთ, ხოლო მრჩეველი ამბობს მას, რაც უნდა თქვას და მსმენელს ძალას როდი ატანს. იგი უკანასკნელს სრულ თავისუფლებას აძლევს: უნდა, მიიღოს რჩევა, არ უნდა, ნუ მიიღებს...“ (ჩვენი წყარო: ს. გორგაძე,  „სინდისისა და ეკლესიის თავისუფლება“, ,,Духовний Вестник Грузинского Экзархата“, 1906,  #1-2, გვ. 16). ამ სიტყვების დედააზრი იმაში მდგომარეობს, რომ ზეციური სახელმწიფოს, ეკლესიის, კანონი ნებაყოფლობითი და სულიერია და, მაშასადამე, იქ ძალადობას ადგილი არა აქვს, უფრო სწორად, არ უნდა ჰქონდეს.

გავიხსენოთ, თუ რას გვასწავლის ამ თვალსაზრისით საქართველოს ეკლესიის წარსული და ქართული სასულიერო მწერლობა.

პასუხი უნდა გაეცეს შემდეგ კითხვას: რა არსებითი ნიშნებით ხასიათდება ქრისტიანობის პირველი ნაბიჯები საქართველოში და რა ღირებულებებს ჩაუყარა საფუძველი ამ ნაბიჯებმა?

წინამდებარე თემისათვის ყველაზე არსებითი და თვალსაჩინოა საქართველოს განმანათლებლის, წმინდა მოციქულთა სწორის, ქალწული ნინოს პიროვნება, მისი მისიონერული მეთოდი და სარწმუნოებრივ-მოქალაქეობრივი პოზიცია. ცნობილია წმ. ნინოს ავტობიოგრაფია, ჩართული წიგნში ,,ქართლის მოქცევა“ (,,მოქცევაÁ ქართლისაÁ“), რომელსაც მსოფლიო ჰაგიოგრაფიის საგანძურში ბადალი ძნელად მოეპოვება.

დავაკვირდეთ და გავითვალისწინოთ შემდეგი: წმინდა ქალწული ნინო საქართველოში მოდის არა ვინმეს კარნახით, არა ამა სოფლის ძლიერთა (საერო ხელისუფალთა) დავალებით, არამედ საკუთარი სინდისითა და არჩევანით; მოდის არა კაპიტალითა და შეიარაღებული დაცვით, არამედ უძლურ დედაკაცებთან ერთად, რომლებსაც სომხეთში დახოცავენ, თვითონ კი გადარჩება და მარტოდმარტო მოადგება ფარავნის ტბას, სადაც უფლის ანგელოზი გამოეცხადება, გაამხნევებს და გადასცემს გრაგნილს, რომელშიც ათი ახალი მცნება წერია. და რას გვაუწყებს მათგან პირველი და მეორე? _ დაე, დედაკაცებმაც იქადაგონ სახარება, რადგან მამაკაცი და დედაკაცი არსებით ერთი და იგივეა! (შდრ. გალ. 3:28).

შეუძლებელია, წმ. ნინოს მისიონერულ მოღვაწეობას დავაკვირდეთ და ვერ დავინახოთ უბრალოება და თავმდაბლობა, საყოველთაობა და თანასწორობა, თავისუფლება და ნებაყოფლობითობა. გავითვალისწინოთ, რომ საქართველოს განმანათლებელი თავის თავს ეძახდა ,,ტყვეს“, თუმცა არავინ იცოდა ამ თვითწოდების შინაარსი და ეკითხებოდნენ მას: ,,რაისა იტყვი ტყვეობასა, ტყვეთა მხსნელო, სანატრელო?!“. ახალი აღთქმის მქადაგებელი ამ სიტყვით, ალბათ, იმაზეც მიანიშნებდა, რომ ყოველი ადამიანი, ტყვე იქნება ის, მონა, თავისუფალი თუ სულაც ხელმწიფე, ღირსებითა და პატივით თანასწორია.

წმ. ნინოს მისიონერული პრაქტიკისა და მსოფლმხედველობის დემოკრატიულ ბუნებას ყურადღება მიაქცია XIX-XX სს-ის ცნობილმა იერარქმა, ისტორიკოსმა და თეოლოგმა წმ. კალისტრატე ცინცაძემ. მან ყურადღება წმ. ნინოს ცხოვრების შემდეგ ეპიზოდზე გაამახვილა: როდესაც განმანათლებელმა ქადაგებისათვის აღმოსავლეთ საქართველოს მთიანეთს მიაშურა, მეფემ გადაწყვიტა, იქაურ ტომებში (ფხოველებში), თუ საჭირო გახდებოდა, სარწმუნოება ძალის გამოყენებითაც გაევრცელებინა. ეს შენიშნა ნინომ და მეფე გააფრთხილა: ღმერთს არ მოსწონს ძალადობა; სარწმუნოება მხოლოდ სახარებითა და პატიოსანი ჯვრით უნდა ვრცელდებოდეს, რადგან ნათქვამია, ,,ვინც მახვილს აიღებს, მახვილითვე დაიღუპება!“ (მათე 26:52). მირიანმა მაშინ ამ ჭეშმარიტების შესმენა არ მოინდომა. და როდესაც მსმენელთა ნაწილმა ქრისტე არ ირწმუნა, მეფის ,,ერისთავმან მცირედ წარჰმართა მახვილი“. ამის გამოო, ნათქვამია ქრონიკაში, წარმართობაში გაკერპებულმა მთიელებმა ,,შიშით მოსცნეს კერპნი მათნი დალეწად“, თვითონ კი ,,თოშეთში“ გადაიხვეწნენ. დავაკვირდეთ: შიშით და არა სინდისით, იძულებით და არა ნებაყოფლობით! წმ. კალისტრატე ცინცაძე დასძენს: ,,მოკლედ რომ ვთქვათ, წმ. ნინოს აზრით, სარწმუნოების გავრცელებისა თუ სხვა რომელიმე მის შინაურ საქმეში სამოქალაქო ხელისუფლების ჩარევა სრულებით არ არის საჭირო: დახმარების მაგიერ იგი ზიანს მოიტანს... ფხოელები ქრისტიანობასაც გაექცნენ და სამშობლო ტერიტორიაც დააცარიელეს. ამ ცდამ საქართველოს მპყრობელი დაარწმუნა ნინოს მიერ არჩეული გზის უპირატესობაში, რის გამოც ხელი აღარ შეუშლია წმ. ქალწულისათვის“ (კალისტრატე ცინცაძე, „ქადაგებები და სიტყვები“, თბ., 2014, გვ. 46-47).

წმინდა ნინოს პოზიცია და ახალი დროის დიდი საეკლესიო ავტორიტეტის კომენტარი ჩვენს დღევანდელობას იმ მხრივაც ეხმიანება, რომ შეიცავს მკაფიო პასუხს კითხვებზე: ,,ერესებსა“ და ,,სექტებთან“ ბრძოლაში სახელმწიფომ მონაწილეობა უნდა მიიღოს თუ არა? „სარწმუნოების დაცვის“ საქმეში მიზანშეწონილია თუ არა ძალის გამოყენება? ეს კითხვები პოსტსაბჭოთა საქართველოში არაერთგზის დაისვა და დღესაც დაისმის. ვხედავთ, რომ პასუხი უარყოფითია.

სტატია მომზადებულია ტოლერანტობისა და მრავალფეროვნების ინსტიტუტის (TDI) პროექტის „ინტერრელიგიური დიალოგის ხელშეწყობა საქართველოში“ ფარგლებში, რომელიც მხარდაჭერილია საქართველოს გაეროს ასოციაციის (UNAG) „ტოლერანტობის, სამოქალაქო ცნობიერებისა და ინტეგრაციის მხარდაჭერის პროგრამით“ (PITA), აშშ-ის საერთაშორისო განვითარების სააგენტოს (USAID) დაფინანსებით. სტატიის შინაარსზე პასუხისმგებელია ავტორი. ის შესაძლოა არ ასახავდეს USAID-ის, აშშ-ის მთავრობის, საქართველოს გაეროს ასოციაციის ან TDI-ის შეხედულებებს.